توسط : فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های محبوب در سال‌های اخیر، بازار زیرزمینی فروش VPN را در ایران رونق بخشیده است. این بازار با گردش مالی تخمینی ۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان، از درآمدهای ماهانه چندصد هزار تومان تا چندصد میلیون تومان برای فروشندگان ایجاد کرده و دولت‌ها را به عنوان عامل اصلی شکل‌گیری آن معرفی می‌کند.
شکل‌گیری و رشد بازار VPN
محمد، یک فروشنده VPN با ۱۰ هزار عضو در کانال خود، توضیح می‌دهد که تا قبل از سال ۱۳۹۸، مردم به ابزارهای رایگان مانند سایفون بسنده می‌کردند، اما تغییر سیستم فیلترینگ و تشدید آن از سال ۱۴۰۱، تقاضا را افزایش داد. گزارش انجمن تجارت الکترونیک نشان می‌دهد ۸۶ درصد کاربران اینترنت و بیش از ۹۰ درصد جوانان زیر ۳۰ سال از VPN استفاده می‌کنند.
فروشندگان مانند محمد با فروش اشتراک‌های ماهانه ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان، درآمدهای بالایی کسب می‌کنند. او می‌گوید: «با ۳۰۰-۴۰۰ مشتری ثابت، درآمد ماهانه‌ام حدود ۳۰ میلیون تومان است.» فروشندگان بزرگ‌تر با هزاران مشتری، درآمدهای چندصد میلیونی دارند.
چالش‌ها و خطرات فروش VPN
فروش VPN غیرقانونی است و فروشندگان با ریسک دستگیری روبرو هستند. محمد نگران گزارش مشتریان ناراضی است. در آبان ۱۴۰۲، دو فروشنده در قم با گردش ۴۶ میلیارد تومان دستگیر شدند. خریداران نیز با ریسک‌های امنیتی مانند بدافزار مواجه‌اند، اما نیاز به دسترسی به پلتفرم‌های فیلترشده مانند اینستاگرام (منبع درآمد ۳ میلیون ایرانی) آن‌ها را مجبور به استفاده می‌کند.
نقش فیلترینگ در بازار
فیلترینگ اصلی‌ترین عامل رونق بازار VPN است. گزارش‌ها نشان می‌دهد ۵۹ درصد کاربران برای شبکه‌های اجتماعی و ۳۲ درصد برای سایت‌های فیلترشده VPN می‌خرند. آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات، از درآمد ۱۸۰ هزار میلیارد تومانی این بازار خبر داد و آن را به مافیایی مرتبط دانست.
تخمین گردش مالی
برآوردها از ۵ هزار میلیارد (بر اساس ۲۰ میلیون کاربر) تا ۲۰ هزار میلیارد تومان (با در نظر گرفتن کاربران بیشتر و قیمت بالاتر) متغیر است. بخش عمده درآمد در دست فروشندگان بزرگ قرار دارد، اما بسیاری از افراد عادی نیز به خرده‌فروشی می‌پردازند.
نتیجه‌گیری: نیاز به تغییر سیاست
دولت‌ها با فیلترینگ، بازار سیاه ایجاد کرده‌اند. کارشناسان معتقدند رفع فیلترینگ بهترین راه برای کاهش آسیب‌های امنیتی و اقتصادی است. تا آن زمان، این بازار زیرزمینی ادامه خواهد یافت.
